Pod koniec maja miałam przyjemność uczestniczyć w Seminarium „Praktyka stosowania przepisów techniczno-budowlanych i ochrony przeciwpożarowej”, zorganizowanym przez Zarząd Główny i Izbę Rzeczoznawców Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa. Relację z tego wydarzenia przygotuję w osobnym wpisie, a dziś chcę się podzielić fragmentem jednego z wykładów, które zostały wygłoszone podczas tego wydarzenia.

Pan Paweł Janik wygłosił podczas konferencji referat pt. Najczęściej stosowane rozwiązania równoważne w praktyce projektowania nowoczesnych budynków. Kryteria oceny rozwiązań zastępczych i zamiennych w ekspertyzach przeciwpożarowych. Jak dla mnie – ten właśnie wykład wraz z dyskusją, mógłby być wykładem podsumowującym całe seminarium.  Przytoczę tu fragment, który może się przydać w praktyce opracowywania ekspertyz – czyli, jak w tytule wpisu – przykłady akceptowanych rozwiązań.

Dyrektor Janik podzielił na następujące grupy obiekty będące przedmiotami ekspertyz i tak scharakteryzował dla nich zakresy odstępstw:

• budynki wysokościowe – klasa odporności pożarowej i klasy odporności ogniowej elementów budowlanych oraz niektórych urządzeń,
• obiekty handlowo – usługowe – dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych, w tym garaży; przyjęcie innych niż ujęte w przepisach oraz standardach technicznych zasad określania wskaźników w zakresie obliczania liczby użytkowników (4m²/osobę dla części handlowej przy uwzględnieniu powierzchni sklepów pomniejszonej o 30% (zaplecze, regały) oraz powierzchni pasaży pomniejszonej o 20% (wystrój, wyspy),
• obiekty magazynowo – dystrybucyjne – klasa odporności ogniowej elementów konstrukcyjnych, niespełnione wymagania techniczno – budowlane dla dróg ewakuacyjnych,

oraz przedstawił proponowane rozwiązania zamienne dla garaży. 

Budynki wysokościowe – uszczegółowiony zakres odstępstw

• niestosowanie klas odporności pożarowej, jako podstawy do określania klas odporności ogniowej dla elementów budynku oraz elementów oddzielenia przeciwpożarowego – wymagania pośrednie pomiędzy klasami odporności pożarowej A i B (§212),
• niestosowanie wyłączenia o niedopuszczalności obniżenia klasy odporności pożarowej w budynku wysokościowym wyposażonym w stałe urządzenia gaśnicze wodne (§214),
• obniżenia klasy odporności ogniowej stropów i ścian oddzielenia przeciwpożarowego do R180 EI120 (stropy), REI120 (ściany) ze względu na tryskacze szybkiego reagowania,
• przyjęcie klasy odporności ogniowej: R180 – dla głównej konstrukcji nośnej, EI90 (o-i) – pasy międzykondygnacyjne, EI30 – ściany wewnętrzne, 90    minut  zamiast    120    –   mocowanie  okładzin elewacyjnych, EI60 drzwi przeciwpożarowych i zamknięć w szybach instalacyjnych przy podziale co 3 kondygnacje przepustami instalacyjnymi ognioodpornymi, EI120 – przepusty instalacyjne, EIS120 – klapy pożarowe,
• niestosowanie obudowy o klasie EI60 dla palnych przewodów instalacji nad sufitami podwieszonymi lub w przestrzeni podłóg podniesionych stosowanych do wentylacji lub ogrzewania pomieszczeń.

Budynki wysokościowe – przykładowe rozwiązania zamienne

• tryskacze szybkiego reagowania lub stałe urządzenia gaśnicze mgłowe,
• nadciśnienie w każdym szybie dźwigowym,
• oddymianie holu wejściowego,
• zasada – ewakuacja ludzi z każdego lokalu użytkowego w budynku do dwóch ewakuacyjnych klatek schodowych bezpośrednio lub chronionymi przez zadymieniem drogami ewakuacyjnymi,
• oświetlenie awaryjne przez 2h zamiast 1h i dodatkowo zapewnienie co najmniej 5 lx w osi drogi ewakuacyjnej na klatkach schodowych,
• w przypadku drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych na drogach ewakuacyjnych/ komunikacji ogólnej zastosowanie elektrotrzymaczy utrzymujących drzwi w pozycji otwartej zwalnianych po zadziałaniu SSP,
• optymalne warunki do podjęcia skutecznych działań ratowniczych (krótki czas dojazdu PSP np. do 10 minut),
• zorganizowanie na parterze Centrum Ochrony Przeciwpożarowej z dogodnym dostępem od strony dojazdu samochodów pożarniczych wyposażonego w zintegrowany system zarządzania bezpieczeństwem.

Obiekty handlowo-usługowe – przykładowe rozwiązania zamienne

• zastosowanie urządzenia tryskaczowego z tryskaczami szybkiego reagowania,
• stosowanie ścian wewnętrznych pomiędzy lokalami o podwyższonej klasie odporności ogniowej np. EI60,
• zabezpieczenie przejść instalacyjnych w stropach obiektów, mimo że stanowią one jedną strefę pożarową,
• wydzielenie korytarzy ewakuacyjnych elementami o klasie odporności ogniowej EI60 zamykanych drzwiami klasy odporności ogniowej EI30 chronionych samoczynnymi urządzeniami oddymiającymi lub zapobiegającymi zadymieniu,
• zastosowanie elektrotrzymaczy do drzwi, które powinny być zamknięte w przypadku pożaru zwolnionych po zadziałaniu SSP,
• zastosowanie zintegrowanego systemu zarządzania bezpieczeństwem pożarowym w obiekcie,
• zastosowanie systemu wizualizacji obiektu wraz z tablicą synoptyczną, dodatkowo obrazującego możliwe dostępne drogi dojścia dla ekip ratowniczo-gaśniczych,
• zastosowanie na kondygnacjach handlowo-usługowych przy wszystkich klatkach schodowych zaworów hydrantowych 52 ze sprzętem pożarniczym i ratowniczym dla PSP do gaszenia pożaru,
• zastosowanie nasad zewnętrznych o średnicy 75 mm do awaryjnego zasilania instalacji wodociągowej przeciwpożarowej przez jednostki PSP, zlokalizowanych co najmniej po dwóch stronach obiektu przy drogach pożarowych,
• zastosowanie w  budynku  systemu  retransmisyjno-wzmacniającego sygnały radiowe, którego wykonanie zależeć będzie od analizy propagacji sygnału w budynku,
• wyposażenie obiektu w dźwig dla ekip ratowniczych (w niektórych przypadkach).

Garaże – przykładowe rozwiązania zamienne

• zabezpieczenie przed omyłkową ewakuacją ludzi do garażu przez blokadę możliwości otwarcia drzwi do przedsionków garażowych z poziomu handlowego lub biur,
• kierowanie użytkowników do innych ewakuacyjnych klatek schodowych przez system zarządzania ewakuacją (tzw. dynamiczne oświetlenie ewakuacyjne), blokadę bramkami dostępu wstępu na pochylnie ruchome oraz umieszczenie przy nich znaków informujących o zakazie ewakuacji przez te pochylnie,
• awaryjne oświetlenie ewakuacyjne z oprawami umiejscowionymi wysoko – więcej niż 2 m od podłogi i nisko – nie wyżej niż 0,4 m od podłogi oraz z podobnie nisko umieszczonymi podświetlanymi znakami bezpieczeństwa pracującymi „na jasno”,
• zastosowanie w przedsionkach przeciwpożarowych dostępnych z garażu, certyfikowanych drzwi przeciwpożarowych z przeszkleniem od strony przestrzeni przewidzianej na miejsca postojowe umożliwiającym wizualną ocenę warunków dla ekip ratowniczych w tym stopnia zadymienia garażu,
• wentylacja strumieniowa pożarowa garaży – zaprojektowana ze zwłoką czasową w uruchamianiu wentylatorów strumieniowych, której wielkość nie powinna być mniejsza niż wymagany czas bezpiecznej ewakuacji ludzi z garażu oraz przy zapewnieniu możliwości ręcznego sterowania jej pracą przez kierującego działaniem ratowniczo-gaśniczym,
• potwierdzenie prawidłowości działania systemów wentylacji pożarowej określonej przez symulacje przez wykonanie przed przekazaniem do eksploatacji prób i testów z wykorzystaniem gorącego dymu, przy udziale przedstawicieli PSP,
•  zastosowanie w uzgodnieniu z miejscowym komendantem powiatowym/miejskim PSP urządzeń zapewniających łączność radiową służbom ratowniczym, jeżeli uwarunkowania technicznie lub lokalizacyjne ją uniemożliwiają.
• zamknięcie wjazdów do garażu barierami oraz podświetlane oznakowanie zakazujące wjazdu do garażu tak w przypadku pożaru w garażu, jak i w części biurowej czy handlowo usługowej zintegrowanych z SSP,
• w garażach zastosowanie zaworów hydrantowych 52 w przedsionkach przeciwpożarowych w tym szafek z wyposażeniem w sprzęt wykorzystywany do gaszenia pożaru,

Obiekty magazynowo – dystrybucyjne – uszczegółowiony zakres odstępstw

• 216 ust. 7 – od klasy „D” dla regału wielopoziomowego,
• 212 ust. 4 – uznanie budynku za jednokondygnacyjny i zmiana klasy „B” na „E”,
• 230 ust. 2 – w zakresie nieograniczoności strefy pożarowej,
• 249 ust. 3 pkt 2 – schody stalowe bezklasowe w regale wielopoziomowym zamiast klasy R 30.

Obiekty magazynowo – dystrybucyjne – przykładowe rozwiązania zamienne (propozycja inwestora)

• instalacja tryskaczowa z zastosowaniem tryskaczy szybkiego reagowania K 160 QR 68 ^oC,
• hydranty 33,
• awaryjne oświetlenie ewakuacyjne 2 lx,
• ROP na ciągach komunikacyjnych działające w systemie monitoringu pożarowego,
• ręczne otwieranie klap dymowych w strefie oddymiania obejmującej regał,
• system kamer telewizji przemysłowej i całodobowa ochrona,
• przeciwpożarowe pogotowie halowe.

Obiekty magazynowo – dystrybucyjne – warunki organów PSP

• wyposażenie całego obiektu w ROP w systemie monitoringu pożarowego,
• zastosowanie tryskaczy w dwóch rzędach pod platformami roboczymi,
• awaryjne oświetlenie ewakuacyjne 2 lx w całym obiekcie,
• sygnalizatory optyczno-dźwiękowe przekazujące komunikaty głosowe o zagrożeniu pożarem na drogach komunikacyjnych regału,
• na skrajach głównego ciągu komunikacyjnego drabiny ewakuacyjne i znaki bezpieczeństwa oświetlone wewnętrznie oznakowujące miejsca usytuowania drabin.

Rozwiązania równoważne, które mogą być uznane za „nienaruszające” wymagań przepisów

WT §  259. 2. Przewody elektroenergetyczne i inne instalacje wykonane z materiałów palnych, prowadzone w przestrzeni podpodłogowej podłogi podniesionej, wykorzystywanej do wentylacji lub ogrzewania pomieszczenia, powinny mieć osłonę lub obudowę o klasie odporności ogniowej co najmniej E I 30, a w budynku wysokościowym (WW) lub ze strefą pożarową o gęstości obciążenia ogniowego ponad 4.000 MJ/m²– co najmniej E I 60.

W przypadku wentylowanych przestrzeni ponad sufitami podwieszanymi, za nienaruszające wymagań rozpatrywanego przepisu, można uznać rozwiązania techniczne zapewniające w przypadku wystąpienia pożaru:

• automatyczną jego detekcję przez system sygnalizacji pożarowej (czujki dymu w pomieszczeniach i ich przestrzeniach ponad sufitami podwieszanymi)

oraz

• automatyczne wyłączenie instalacji wentylacji i klimatyzacji lub instalacji ogrzewczej, wraz z automatycznym zamknięciem przeciwpożarowych klap odcinających w obrębie co najmniej zagrożonej strefy pożarowej, natychmiast po wykryciu pożaru przez system sygnalizacji pożarowej.

WT § 273.1. Odległości między ścianami zewnętrznymi budynków położonych na jednej działce budowlanej nie ustala się, z zastrzeżeniem § 249 ust. 6, jeżeli łączna powierzchnia wewnętrzna tych budynków nie przekracza najmniejszej dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej wymaganej dla każdego ze znajdujących się na tej działce rodzajów budynków.

W związku z zapytaniami dotyczącymi stosowania wymagań ww. przepisu w odniesieniu do inwestycji projektowanych na kilku działkach ewidencyjnych informujemy, po uzyskaniu w tej sprawie stanowiska Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, że kilka działek ewidencyjnych może stanowić jedną działkę budowlaną, w przypadku, gdy:

• dysponuje nimi jeden inwestor,

oraz

• ich projektowany sposób zagospodarowania stanowi funkcjonalną i przestrzenną całość, objętą jednym wnioskiem o pozwolenie na budowę.

Rozporządzenie MG w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw

§124.1. Magazyny butli z gazem płynnym o masie do 1350 kg, odmierzacze tego gazu na stanowisku tankowania pojazdów samochodowych oraz zbiorniki gazu płynnego powinny być usytuowane w odległości nie mniejszej niż:

1) 10 m — od budynku stacji paliw płynnych;

2) 10 m — od miejsc postojowych dla pojazdów samochodowych oraz od granicy działki lub krawędzi jezdni, jeżeli przepisy o drogach publicznych nie stanowią inaczej;

3) 30 m — od budynków mieszkalnych jednorodzinnych;

4) 60 m — od obiektów użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych wielorodzinnych i zamieszkania zbiorowego;

5) 20 m — od innych budynków niż wymienione w pkt 3 i 4;

6) 20 m — od granicy lasu;

7) 6 m — od zbiorników naziemnych innych paliw płynnych;

8) 10 m — od rzutu skrajnego przewodu sieci elektroenergetycznej i skrajnej szyny linii tramwajowej — o napięciu do 1 kV;

9) 1,5 — krotnej wysokości zawieszenia najwyższego nieuziemionego przewodu na słupie napowietrznej linii elektroenergetycznej o napięciu powyżej i kV od słupa tej linii;

10) określona w § 98 ust. 1 pkt 6.

2. Odległości, o których mowa w ust. 1 pkt 1—5, mogą być zmniejszone o połowę w przypadku:

1) zastosowania ściany oddzielenia przeciwpożarowego o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120, zasłaniającej zbiornik od strony obiektu, z wyjątkiem odległości określonych w ust. 1 pkt 3 i 4;

2) gdy masa składowanego gazu płynnego nie przekracza 440 kg i butle są składowane w kontenerach o konstrukcji ażurowej;

3) zbiorników podziemnych.

3. Odległości określone w ust. 1, w odniesieniu do zbiorników naziemnych, mierzy się od płaszcza tego zbiornika.

(…) jeżeli nie jest możliwe spełnienie wymagań zawartych w cyt. § 124, to (…) możliwe jest określenie bezpiecznych odległości na podstawie obliczeń inżynierskich, które wykażą, że przyjęta odległość budowanego (…) budynku, spowoduje, że będzie on poza zasięgiem zagrożeń wynikających z oddziaływania promieniowania cieplnego lub fali nadciśnienia, spowodowanych pożarem lub wybuchem zbiornika z gazem płynnym.

WT §181.1. Budynek, w którym zanik napięcia w elektrycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej, oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (bezpieczeństwa i ewakuacyjne). W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy.

W odpowiedzi na pismo w sprawie niezależnych źródeł zasilania w energię elektryczną, uprzejmie informuję, że jeżeli zasilanie podstawowe oraz rezerwowe zostanie:

• poprowadzone z niezależnych pętli średniego napięcia 15 kV,
• zasilanych z oddzielnych głównych punktów zasilających(GPZ),

to tak zapewnione zasilanie można uznać, z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej, za dwa niezależne źródła energii elektrycznej, o których mowa w ww. przepisie.

Rozwiązania równoważne, które są powszechnie akceptowane, ale wymagają ich opiniowania lub uzgadniania przez właściwe organy

Podbasenia zlokalizowane w części podziemnej obiektu

Wyjaśnia się, iż w kraju już od lat utrwaliła się praktyka takiego projektowania krytych basenów posiadających podbasenia w części podziemnej, że przy wydzieleniu tej części technicznej obiektu, jako odrębnej strefy pożarowej, przy traktowaniu podbasenia jako części funkcjonalnie powiązanej i stanowiącej jedną strefę pożarową z częścią naziemną obiektu (basenami z zapleczem), przeznaczoną dla jego użytkowników, możliwe jest odstąpienie od wykonania zabezpieczenia przeciwpożarowego polegające na zastosowaniu przepustów instalacyjnych ognioodpornych dla wielu rur instalacyjnych przechodzących przez strop, zasilających urządzenia uzdatniające wodę zlokalizowane w podbaseniu. Z formalnego punktu widzenia, zastosowanie takiego rozwiązania projektowego wymaga uzyskania odstępstwa od wymagań § 234 ust. 3 i § 250 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.